Yemen: Rights Radar, çatışma taraflarının 558'i cinayet dahil olmak üzere 2 bin 268'den fazla ihlalini belgeledi. Husi grubu ihlal edenler listesinin başında yer alıyor.

Amsterdam     10/12/2022

Hollanda merkezli İnsan Hakları Örgütü Rights Radar, Yemen'deki çatışmanın taraflarını uluslararası insan hakları sözleşmelerine ve anlaşmalarına saygı duymaya ve sivilleri hedef alan tüm ihlalleri derhal durdurma çağrısında bulundu.

Açıklamada, "Bu yılın başında 10 Aralık Uluslararası İnsan Hakları Günü'nün idrak edilirken, Yemen halkı maalesef üst üste savaş belasının 8’ici yılını yaşıyor. Bu durum çeşitli ihlallerin artmasına neden oluyor. Sonuç olarak bu ihlallerin her türlüsünün kurbanlarının artmasına neden oluyor. Tüm tarafların kadınlar, çocuklar ve yaşlılar gibi en savunmasız grupları savaşın yıkımından koruyamaması üzüntü verici. Bu, Birleşmiş Milletler'in sivilleri tüm ihlallerden, özellikle de yaşam hakkı ve fiziksel ve psikolojik bütünlükle ilgili ihlallerden korumak için daha fazla baskı uygulama ve yeterli önlemleri alma becerisi hakkında soru işaretleri yaratıyor.“ denildi.

Aralık 2021'den Aralık 2022'ye kadar Yemen'in çeşitli vilayetlerindeki Rights Radar gözlemcileri tarafından izlenen ve belgelenen verilere göre, toplam ihlal sayısı 2 bin 268 ihlal vakasına ulaştı. Bu ihlaller 558 öldürme vakası ve saldırı sonucu  532 yaralanma vakası  şeklinde  dağıldı. Bunların 51’i zorla kaybetme olmak üzere  555 adam kaçırma vakası, biri cinsel tecavüz olmak üzere 43 işkence vakası ayrıca 117’si kamu malı ihlali olmak üzere  463 özel mülkiyet ihlali gerçekleştirildi.

Rights Radar tarafından Yemen vilayetleri genelinde izlenen ve belgelenen rakamlara ve istatistiklere göre; Husi grubu, anılan dönemde beyannamenin kapsadığı toplam ihlaller içinde 1.898 ihlal vakası ile en çok ihlal eden taraflar listesinin başında yer aldı.

Yukarıda işaret edildiği üzere 481 saldırı şekilde dağıtılmıştır:31’i zorla kaçırma olmak üzere 439 kaçırma vakası, 431 cinayet vakası, 431 cinayet vakası, 511 kamu ve özel mülke saldırı ve ikisi tecavüz vakası dahil 36 işkence vakası), bunu 189 vakayla (18'i zorla kaybetme ve 21'i doğrudan saldırı sonucu yaralanma ve 23'ü kamu ve özel mülke saldırı dahil olmak üzere 86 cinayet ve 58 adam kaçırma vakası) ihlal edenler listesinde bilinmeyen taraflar izledi.

Üçüncüsü, uluslararası kabul görmüş Yemen hükümeti dışındaki oluşumlar, 119 vaka ile takip etti.  Bunlar biri zorla kaçırma olmak üzere  49 adam kaçırma vakası, 19 cinayet vakası,  33 kamu ve özel mülke saldırı vakası, 5 işkence vakası ve 13 doğrudan saldırı sonucu yaralama vakası gerçekleştirildi.

Ardından, Suudi Arabistan liderliğindeki Yemen'deki Arap koalisyon güçleri 48 ihlal ile listedeki yerini aldı. Bu ihlaller, 19 öldürme, 12 özel ve kamu mülküne saldırı ve doğrudan saldırısı sonucu 17 yaralama vakası kaydedildi.

Bunu 7 adam kaçırma, 1 işkence, 1 cinayet ve bir özel mülke saldırı vakasıyla beşinci sırada Yemen hükümeti yer alıyor. Bunu son olarak, biri zorla kaybetme olmak üzere 2 adam kaçırma ve 2 cinayet vakası dahil olmak üzere yalnızca 4 ihlalle aşırılık yanlısı örgütler izliyor.

Öldürülen kurbanların coğrafi sınıflandırmasına göre, Hudeyde vilayeti çoğu mayın kurbanı olan 93 vakayla listenin başında yer alırken, onu 83 vakayla Taiz vilayeti izledi. Ardından üçüncü sırada 54 vaka ile El-Bayda,  49 vaka ile Şebve vilayeti yer aldı. Marib ise 44 vaka ile listede beşinci sırada yer alırken, Lahic 33 vaka ile altıncı, başkent Sana 31 vaka ile yedinci, El Cef 30 vaka ile sekizinci, Aden 26 vaka ile dokuzuncu, Ebyen ise 20 vaka ile onuncu sırada yer aldı. Bunu 19 vaka ile Hacca, 18 vaka ile İbb, 14 vaka ile Sada, 13 vaka ile Al-Dali, 8 vaka ile Hadramevt, 7 vaka ile Sana, 6 vaka ile Amran, 5 vaka ile Al-Mahvit 3 ve Dahamar 2 vaka ile izledi.

Kaçırma kurbanları  ile ilgili olarak ise 89 vakayla başken Sana 89 vaka ile ilk sırada yer alırken, onu ikinci sırada 73 vakayla El Beyda, 56 vakayla Hudeyde üçüncü,  44 vaka ile İbb dördüncü ardından Sana 40 vaka ile  beşinci  sırada,  36 vaka ile Dhamar altıncı sırada, Aden 28 vaka ile yedinci, Taiz 24 vaka ile sekizinci, Hadramevt 18 vaka ile dokuzuncu, Lahic 16 vaka ile onuncu sırada yer aldı. Bunu Hacce 13 vaka, Dali ve Ebyen 12’şer vaka, Amran ve Şebve 9’ar vaka,  Sokotra 5 vaka, El Cevf ve Hadramevt 4’er vaka, Sada ve Marib 3’er vaka ve son olarak Reyma 2 vaka tespit edildi.

Zorla kaybetme vakalarıyla ilgili olarak, başkent Sana 12 vakayla listenin başında yer alırken, onu 7 vakayla Dhamar, ardından 5 vakayla İbb valiliği ve ardından Al-Beyda, Taiz, Aden ve Lahj'ın her birinde 4 vaka ile listede yer aldı. Bunları  3 vakayla Şebve, 2 vakayla Hudeyde, Ebyen, El-Cevf, Hacce, Hadramevt, Sana ve Amran'da birer vaka ile takip etti.

Doğrudan veya başka türlü fiziksel saldırı sonucu yaralanan mağdurlar ile ilgili olarak, Taiz 158 vaka ile ilk sırada yer alırken, onu 102 vaka ile Hudeyde ikinci, ardından 74 vaka ile Marib üçüncü, 33 vaka ile Şebve dördüncü  ve ardından El Beyda 27 vaka ile beşinci sırada yer aldı.  Bunları 18'er vakayla  El  Cevf ve Aden altıncı sırada, başkent Sana 17 vaka ile yedinci sırada, El Dali 14 vaka aile sekizinci, ardından Sana ve Ebyan vilayetleri 13’er vaka ile dokuzuncu onları 12 vaka ile Lahic onuncu sırada izledi.

Ardından 11 vaka ile İbb  ardından 7'şer vaka ile Mahvit, Hacce ve Saada ile Reyma birer vaka tespit edildi.

İşkence vakaları ile ilgili olarak ise, 43'e ulaşan işkence vakalarında başkent Sana 11 vakayla listenin ilk sırasında yer aldı. Onu 7 vaka ile Taiz ikinci, 6 vaka ile İbb üçüncü,  4 vaka ile geçici başkent Aden dördüncü, ardından 3 vaka ile Lahic beşinci,  Hudeyde 3 vaka bunların ikisi tecavüz, altıncı sırada ise Sana ve Saada  2 vaka ile beşinci,  Sada ve Sana'nın her birinde 2 vaka ile altıncı, Ebyen ve El Beyda ile El Cevf, Hadramevt ve Şebve’de birer vaka izlendi.

Özel mülkiyeti etkileyen ihlallere gelince, istatistikler Al Hudeyde vilayetinin 66 ihlalle başı çektiğini, ardından 64 vakayla İbb vilayetinin geldiğini gösteriyor. Ardından 52 vaka ile başkent merkezi, El Beyda51 vaka dördüncü, Marib 38 vaka ile dördüncü,  Taiz 37 vaka ile beşinci, Şebve 29 vaka ile altıncı, ardından Sana 27,  geçici başkent Aden 19 son olarak onuncu sırada Dhamar’da 17 vaka yer aldı.

Kamu malına yönelik ihlallerde ise Hudeyde ve İbb vilayetleri 20'şer ihlalle ilk sırada yer alırken,  onları 14'er ihlalle başkent Sana 11 vaka ardından geçici başkent Aden 11 vaka, dördüncü sırada ise Şebve 10 vaka, Dhamar 5 vaka ile beşinci sırada,  Taiz ve Marib’de 6’şar vaka, El Beyda 5 vaka ile yedinci sırada, Dali’de 4 vaka, Reyma’da 3 vaka ile dokuzuncu sırada yer alırken, Ebyen, Hacce, Hadramevt, Saada’da birer vaka kaydedildi.

Bu yıl kamu ve özel haklar ve ihlallerin niteliği açısından hiçbir şeyin değişmediğini belirtmek gerekir. Aksine, sivillere yönelik ihlaller arttı. Yerleşim yerlerini ve sivilleri hedef alan füze ve top atışlarının kurbanlarına ilişkin istatistiklerle de  bu durumu doğrulanıyor. Neredeyse her gün masum insanları öldüren mayın kurbanlarına ek olarak, maalesef bu  trajik durum kurbanlar üzerinde  fiziksel ve psikolojik etkilerine ek olarak kurbanların yaşamları üzerinde kalıcı etkiler bırakıyor.

Husi grubu, yalnızca kendi destekçilerinin gazetecilik yapmasına izin verilecek şekilde, kendi kontrol alanlarında medyaya hakim olmaya devam ettiğinden, basın özgürlüklerinin durumunda herhangi bir iyileşme olmamıştır.

Bu durum, keyfi olarak kapatılan radyo istasyonlar yetkililerinin (Yemen’in Sesi, Grand FM, Al Oula, El Divan ve Delta)  açıklamalarına göre, Husi yetkililerin keyfi nedenlerle yaklaşık 6 yerel radyo istasyonunu askıya alıp kapatmasından da açıkça görülmektedir.

Bu bağlamda, İnsan Hakları Örgütü Rights Radar, Birleşmiş Milletler'e ve ilgili uluslararası kuruluşlara, Yemen'deki çatışmanın tarafları üzerinde, özellikle de listenin başında yer alan Husi grubu olmak üzere, herhangi bir insan hakları ihlalinin işlenmesini sınırlamaları için daha fazla baskı yapma çağrısında bulunuyor.

Buna göre, Birleşmiş Milletler Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg, sivillerin hedef alınmasını ve savaş belasından kurtulmasını sağlamak için tüm taraflara karşı gerçek bir rol oynamalıdır.

 Rihgts Radar, aynı zamanda Psikolojik güvenlikle ilgilenen uluslararası kuruluşları, savaşın milyonlarca sivil, özellikle de kadınlar, çocuklar, engelliler ve yaşlılar gibi en savunmasız gruplar üzerinde bıraktığı sağlık ve psikolojik etkilerle başa çıkmak için pratik müdahale çağrısında bulunuyor.

Rights Radar, Husi grubuna, sivillere karşı, çoğu zaman aşımına tabi tutulamayacak savaş suçları anlamına gelen her türlü ihlali işlemeyi derhal durdurma ve failleri yerel ve uluslararası organlar nezdinde cezai ve yasal hesap verebilirliğini sağlama çağrısını yapıyor.

 Örgüt ayrıca Yemen hükümetine, tüm Yemen vilayetlerindeki vatandaşlarına karşı sorumluluk üstlenmeye, onları psikolojik ve sağlık savaşının yansımalarından korumaya ve kendisini uluslararası suçlardan herhangi birini işlemekle itham edilen bir pozisyona sokmamaya çağırıyor.

Rihgts Radar Medya Sözcüsü

 Wadih Atta